විශේෂ අවශ්‍යතා ඇති පුරවැසියා අභියස ජාතික පුස්තකාලය: සමාජ ප්‍රගතියේ දර්ශකයක් ලෙස

(2019 ‍දෙසැම්බර් 22 වැනි දින ‘අනිද්දා‘ පුවත්පතේ පළවූවකි)

“මේක ‘ජාතික පුස්තකාලය’. මේකෙ බැහැ අනික් පුස්තකාලවල වගේ හිතෙන හිතෙන දේ කරන්න!“

මේ දෙබස මගේ නෙතු ගැටුණේ දෘශ්‍ය ආබාධයක් සහිත විශ්වවිද්‍යාල තරුණියක් සිය මිතුරියක සමග ජාතික පුස්තකාලයේ ග්‍රන්ථ පරිශීලනය කිරීමට එහි ගොඩ වැදුණු පසු මුහුණ දුන් අර්බුදයක් පිළිබඳ ෆේස්බුක් අඩවිය මත තබා තිබුණු සටහනක් තුළ ය. ස්වකීය දෘශ්‍යාබාධිත බව නිසාම, තමන් වෙනුවෙන් අදාල කෘති කියවන මිතුරියගේ හඬ, අතැති ජංගම දුරකථනය මගින් පටිගත කරගැනීමට තැත් කිරීමේ දී, පළමුව එතැන උන් ආරක්ෂක නිලධාරිණියකගේ ද, දෙවනුව පුස්තකාල නිලධාරිණියකගේ ද උදහසට ලක් වූ සැටි ද, ‘අන් අයට බාධා නොකොට‘ ඔවුන්ගේ කාර්යය කරගැනීම සඳහා ඔවුන් දුරකට පළවා හැරි සැටි ද, ඉන් අනතුරුව ද වරින් වර පැමිණ කාර්යය පරීක්ෂා කළ සැටි ද ඇය එහි ලියා තිබිණ. ඒ දුරකථනය අත තබාගෙන, ඇය පහත ලියා ඇති පරිද්දෙන්, කළ ඉල්ලීමෙන් ද අනතුරුව ය.

“මිස්. මට පේන්නේ නැහැ. ඒ නිසා මගේ යාළුවා මට ඇහෙන්න මේ පොතේ තියෙන දේ කියවනවා. මම ෆෝන් එකෙන් කරන්නේ ඒක රෙකෝඩ් කර ගන්න එක විතර යි. අනිත් එක මම මේ මුළු පොත ම රෙකෝඩ් කර ගන්නෙත් නැහැ. මගේ තීසීස් එකට ඕන කරන කරුණු කීපයක් විතරයි මම රෙකෝඩ් කර ගන්නේ“

කෙසේ වෙතත්, මේ විශේෂයෙන් සළකා බැලිය යුතු කරුණ නොසළකා හරිමින් තරුණියන් දෙදෙන පසෙකට එළවා දමනු හැර, අනතුරුව ද ඔවුන් දෙස සැකමුසුව බලනු හැර, ජාතික පුස්තකාල සේවක මඩුල්ල ඔවුන් වෙනුවෙන් සිදු කළ වෙනත් සේවයක් මෙම තරුණිය සිය සටහනේ තබා නැත. ‘මේ සිටින්නේ සැකකාරියන් දෙදෙනෙකි. එබැවින් ඔවුන් පිළිබඳ සැලකිලිමත් වීම අපේ රාජකාරියේ අනිවාර්ය අංගයකි.’ ලෙස සලකමින් තමන් පිළිබඳ විමසා බැලූ බව ඇය සිය සටහනේ ලියයි.

දැන් අප විමසා බැලිය යුතු කුමක් ගැන ද? අපට හඟවන කුමන කරුණු මේ සටහන පසුපස වේ ද?

විශේෂ අවශ්‍යතා ඇති පුරවැසියකු වෙත රටක් ලෙස අප සළකන ආකාරය මෙහි දී සාකච්ඡා කළ හැකි අතර, ඒ හා සමාන්තරව, අවැසි නම්, පුස්තකාල යනුවෙන් අප වටහාගෙන ඇති අවකාශය පිළිබඳව ද සාකච්ඡාවක් ආරම්භ කළ හැකි ය. අප අතරම වෙසෙන, අප මෙන්ම ජීවිතයේ නන්විධ සිහින සහ බලාපොරොත්තු සහිත අයෙකු, ස්වකීය ශරීරයේ යම් ආකාරයක ආබාධයක් නිසා හෝ දුබලතාවක් හේතුවෙන් විශේෂ අවශ්‍යතා ඇති පුද්ගලයෙකු බවට පත්ව ඇත්නම් පුරවැසි සමාජයක් ලෙස අප ඒ ගැන සවිඥාණික විය යුතු ය. එය ඔවුන් වෙත බලා ‘අනේ පව්‘ කියමින් සිදු කරන හීල්ලීමකින් කළ නොහැක්කකි. ඔවුන්ට අවශ්‍ය අනුකම්පාවක් නොවේ. ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතා පිළිබඳ සංවේදී වීමකි. අපට ඉටු කර ගත හැකි දේ ඉටු කර ගැනීම සඳහා ඔවුන් වෙත යොමු කරන මානුෂීය මැදිහත්වීමකි.

දියුණු රටවල රෝද පුටුවලින් ගමන් බිමන් යන පුද්ගලයින් අනෙක් අය මෙන්ම සක්‍රීයව මහ මග ගමන් කරති. ඔවුන්ගේ රෝද පුටුවලටද හොඳින් ගමන් කළ හැකි පදික මං තීරු නගර තුළ මතු නොව ප්‍රත්‍ය ප්‍රදේශවල ද වෙයි. බස් රථයකට මෙන්ම දුම්රියකට ද ගොඩවැදීමට අවශ්‍ය සහාය ලැබේ. එය ඇතැම් විට ‘wheel chair accessible’ බස් රථ එම මහ මග භාවිතයට යෙදවීමෙන් සිදු කරන්නක් විය හැක. අවැසි සැම විට බස් රථයේ රියදුරාම පැමිණ අවශ්‍ය සහාය ලබා දීමෙන් සිදු කරන්නක් විය හැක. එසේම, රෝද පුටුව බස් රථය තුළ නවතා තැබීම සඳහා සුදුසු අවකාශයක් බස් රථ තුළ වෙන් කර දීමෙන් විය හැක. පශ්චාත් උපාධි සමයේ මගේ අත්දැකීම් තුළ තිබුණේ මේ සියල්ල සහිත බස් රථ එරට මහ මග හමුවූ අවස්ථා ය. එමතු ද නොව සිය නිවස අසල බස් නැවතුමට පැමිණෙන බස් රථය ‘wheel chair accessible’ බසයක්දැයි මගීන්ට කලින්ම අන්තර්ජාලය හෝ නැවතුමේ ඇති දැන්වීම් හරහා දැනගත හැකි ක්‍රමවේදයන් ය.

දෘශ්‍ය ආබාධ සහිත, ශ්‍රව්‍ය ආබාධ සහිත, කතා කළ නොහැකි යනාදී වශයෙන් එක් එක් ආකාරයේ විශේෂ අවශ්‍යතා සහිත පුරවැසියන් පිරිසක් සෑම සමාජයකම වෙසෙති. රටක දියුණුව අයෙකුට පෙනී යන හොඳම විදිහක් නම් මේ පුරවැසි පිරිසට සිය එදිනෙදා කටයුතු අපට මෙන්ම කරගැනීමට ඇති අවකාශ කෙතරම් ද යන්නයි. එසේම සමාජ පුරවැසියන් ලෙස අපේ දියුණුව හා සංවේදී බව හඟවන ඉහළම දර්ශකවලින් එකක් නම්, ‘අනේ අපොයි‘ නොකියා අදාල අවශ්‍යතා ඉටු කර ගැනීමට එම පුද්ගලයින්ට සුදුසු වාතාවරණයක් සකසා දීමට කෙතරම් අප මැදිහත් වන්නේ ද යන්නයි.

“මම ඇමරිකාවෙ ඉද්දි මට සිද්ධ වුණා තුන් වතාවක් ඩ්‍රයිවින් ටෙස්ට් එක කරන්න. පාස් වුණේ තුන් වෙනි පාර. දෙවෙනි වතාවෙ මම ෆේල් වුණේ පාරෙ බ්ලයින්ඩ් අය වෙනුවෙන් තිබ්බ සංඥාවක් අනුව සළකල අදාල ගානට වේගෙ අඩු නොකරපු නිසා. ඒක නොසලකා හරින තරමෙ පුංචි වෙනසක් මෙහෙදි නම්. නමුත් එහෙ ඒක නිසා මම ෆේල්! වැදගත්ම කාරණේ ඒ පළාතෙ හැම වීදියකම ඒ විශේෂ සංඥා හයි කරල තිබ්බෙ එකම එක දෘශ්‍යාබාධිත කෙනෙක් වෙනුවෙන් වීම. හැම පළාතකම ඒ සංඥා නෑ. ඒත් ඒ හරියෙ එක් කෙනෙක් ඉන්නව. එකම එක් කෙනෙක්!!“

 මේ කතාව මා සමග කීවේ සිය ආචාර්ය උපාධිය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ දී නිම කොට මෙරටට ආ විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරයෙකි.

දැන් අප? අත්‍යාවශ්‍ය සේවා සපයන ආයතනයකදී වුව එවැනි පුරවැසියන්ට ‘හිතෙන හිතෙන දේ‘ කිරීමට ඉඩ නොදෙන ‘විනයගරුක‘ තැන් පවත්වාගෙන යන ආයතන පද්ධතියකින් සමන්විත රටක පුරවැසියන් ය. මෙම ආස්ථානය විමසමින් අපට ජාතික පුස්තකාලය ද විමසිය හැක. ඒ හා සමග මෙරට සමස්ථ පුස්තකාල පද්ධතිය විමසන්නට ආරම්භයක් ගත හැක. 

 

නූතන පුස්තකාල අවකාශය යනු නිශ්ශබ්දතාව ඉහළින්ම සුරකිමින් පොත් හා පුවත්පත් දෙසම නෙත් යොමාගෙන සිටින්නන් දෙසට පමණක් අවධානය සපයන ආයතනයක් නොවේ. එවැනි පුස්තකාලයක විය යුතු පහසුකම් කිහිපයක් ගැන බොහෝ තන්හි සඳහන්ව තිබෙනු පෙනෙයි. ‘ස්වාභාවික ආලෝකය හැකි පමණ ලැබීම, ඉතා පහසුවෙන් පොත් ලබා ගැනීමට හැකි වන පරිදි තැනූ පොත් රාක්ක, කණ්ඩායම් සහ තනි පුද්ගල කියවීම් සඳහා සැකසූ ආසන පහසුකම්, වෙනස් අවශ්‍යතා සඳහා වෙන් කළ කලාප‘ ඒ අතුරින් සුවිශේෂ වේ.

පුස්තකාලය යනු තව දුරටත් නිශ්ශබ්ද පොත් ගුල්ලන් සඳහාම පමණක් ය යන අතිශය යල් පැන ගිය අදහස අපගේ ජාතික පුස්තකාලය පවා අදටත් කර තබාගෙන යන්නක් බව පෙනේ. එහි වෙනස් අවකාශ ගණනාවක් පැවතිය යුතු ය. සංවාද මණ්ඩප, ශ්‍රව්‍ය හා දෘශ්‍ය එකතූන් පරිශීලනය සඳහා වෙන් වූ කලාප (හා ඒවා තනිව හා කාණ්ඩ ලෙස ඇසීමේ හා නැරඹීමේ පහසුකම්) මෙන්ම එකම කෘතියක් වටා එක්ව ඒ කියවමින් ඒ පිළිබඳ සාකච්ඡා කළ හැකි අවකාශ යනාදිය අද ලොව දියුණු පුස්තකාලයක සාමාන්‍ය අංග ය. දෘශ්‍යාබාධිත අයෙකු එහි ඇතුළු වන්නේ නම් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ අවශ්‍යතා සපුරාලිය හැකි පරිදි පුස්තකාලය දියුණු වී සිටීම මිස ඔහු හෝ ඇය එහි නීති මගින් ආන්තික කලාප වෙත තල්ලු කිරීම එරට සිදු නොවනු පමණක් නොව සිදු වන තැනෙක එය නීතිය ඉදිරියට පැමිණවිය හැකි වරදක් බවට ද පත් වන්නක් විය හැකි ය.

ඉහත තරුණියගේ සටහන කෙළවර වන්නේ මෙය අප වෙත තබමිනි. “එහෙත් ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදු වෙමින් පවතින පුස්තකාල පසුබිමෙන් වරින් වර ඇසෙන දෙසවන් බිහිරි කරවන තරම් වන යන්ත්‍රවල හඬ මෙන් ම නිලධාරීන් උස් හඬින් සිදු කරන නිරන්තර සංවාද ද...“

සැබෑ ජාතික පුස්තකාල තැනීමට අප තව බොහෝ දුර ගමන් කළ යුතු ය.

-ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -     

සේයාරුව: https://www.pinterest.com/

බිත්ති චිත්‍ර රැල්ල අභියස සිට ග්‍රැෆිටි විරෝධාකල්ප චිත්‍රය හඳුනාගැනීම

(මෙම ලිපියේ සංස්කරණය කළ පිටපතක් පසුගිය දෙසැම්බර් 08 වැනි දින ‘අනිද්දා‘ පුවත්පතේ පළ විය. මේ ලිපියේ සම්පූර්ණ පිටපතයි.)

එක්වරම චිත්‍ර රැල්ලක් මතුවී තිබේ. නගරාවකාශවල ඇති තාප්ප සහ බිත්ති ද, මහ මගෙහි තැනින් තැන ඉදිව තිබුණු බස් නැවතුම්පළවල බිත්ති ද, දුම්රිය ස්ථානවල බිත්ති ද ඇතුළු බොහෝ පොදු අවකාශවල වන බිත්ති තරුණ පිරිස් අතින් පිරිසිදු වීමේ හා ඒ හා සමග එවැනිම තවත් තරුණ පිරිසක් අතින් ඒ මත සිතුවම් චිත්‍රණය වීමේ රැල්ලක් පැතිර යන්නේ බිත්ති චිත්‍ර පිළිබඳ සංවාදයක් ද සමගිනි. නමුත් චිත්‍ර විසල් ය; සංවාදය කුඩා ය!

විසල් අවකාශ මත ඇඳීම සහ ලිවීම අපට හමුවන්නේ දුරාතීතයේ සිට ය. චිත්‍ර කලාවේ ඉතිහාසය හදාරන්නට යන ඕනෑම අයෙකුට ප්‍රංශයේ ලැස්කෝ සහ ස්පාඤ්ඤයේ අල්ටමීරා ගුහා චිත්‍ර හඳුනාගන්නට ලැබේ. මෙම චිත්‍ර අතුරින් ඇතැම්  චිත්‍ර කිතු උපතින් වසර 30,000කිනුත් ඈත අතීතයට දිවෙන අතර ඒවා අප නෙත ගැටෙන්නේ ගුහා බිත්ති මත ඇඳි සිතුවම් ලෙස ය. එතරම් දිගු ඉතිහාසයකට නොදිවෙතත්, සාපේක්ෂව සැලකිය යුතු අතීත වෘත්තයක් හිමි කරගන්නා මෙරට සිතුවම් ඉතිහාසයේ එන සීගිරි චිත්‍රය ද පර්වත බිත්තියක් මත ඇඳුණකි. ආගමික ස්ථාන වූ පල්ලි, පන්සල් ආදියේ අභ්‍යන්තරය ඒ එක් එක් ආගම හා බැඳුණු සිතුවම්වලින් බොහෝ විට පිරී පවතින්නේ ඒවා ඇඳි එක් එක් යුගයන් පිළිබඳ බොහෝ සංඥා චිත්‍ර කලා ඉතිහාසඥයින් වෙත ලබා දෙමින් සහ ඒ එක් එක් යුගවල විසූ චිත්‍ර ශිල්පීන්ගේ නිපුණතා පිළිබඳ සඳහන් චිත්‍ර කලා ලෝලී සියල්ලන් වෙත තිළිණ කරමිනි.

එහෙත් දැන් අප කතා කරන බිත්ති චිත්‍රය අපට මුණගැසෙන්නේ ගොඩනැගිලි අභ්‍යන්තරයන්හි නොව එළියේ ය. මහ මග යනෙන සාමාන්‍ය ජනයා වෙත ආයාසයකින් තොරව නෙත ගැටීමට සැලැස්වීමේ අභිප්‍රායක් එබැවින් මෙම චිත්‍ර ඇඳීම සමග එයි. නමුත් යටකී ලෙස මේ සිතුවම් පිළිබඳ සංවාදය කුඩා හෙයින්ම මගේ අද යෝජනාව එම සංවාදය පුළුල් කරගැනීම ගැනයි.

අප මේ දකින්නේ ග්‍රැෆිටි (Graffiti) චිත්‍ර ද? එළිමහන් තාප්ප හා බිත්ති මත යමක් සිතුවම් වූ පමණින් ඒ ග්‍රැෆිටි චිත්‍ර කලාව වෙත තල්ලු කොට දැමීමේ හැකියාවක් නැත. එපමණක් නොව ග්‍රැෆිටි චිත්‍ර බිහිවන සමාජ හා දේශපාලනික පසුබිම හා අවශ්‍යතාව සමග ගෙන විමසුව ද මේ බිත්ති සිතුවම් ග්‍රැෆිටි නොවන බව වටහා ගැනීමට අපට පුළුවන.

ග්‍රීක හා රෝම යුගවල සිටම ස්වකීය නම් මෙන්ම (පාලකස්ථානය කෙරෙහි වූ) විරෝධතා ද බිත්ති මත ලියා තැබීමේ සම්ප්‍රදායක් පැවති බව ඉතිහාසය දෙස් දෙයි. විශේෂයෙන් රෝම යුගයේ ගෘහ නිර්මාණය මහා මාර්ගය වෙත විවර කොට තැනුණු ජනේලවලින් තොර වූ නිසා මහ මග යනෙන පිරිසගේ අවධානය පිණිස ලියා තැබීමට ඉඩ සහිත පුළුල් බිත්ති අවකාශ නිතැතින්ම රෝම වැසියා වෙත ලැබී තිබිණ. කෙසේ වෙතත්, නූතන ග්‍රැෆිටි චිත්‍රය හමුවන්නේ 60 දශකයේ මුල් භාගයේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ ෆිලඩෙල්පියා ප්‍රාන්තය ආශ්‍රිතව ය. දශකාවසානය එළඹෙත්ම නිව්යෝක් නගරය වෙත පිවිසෙන ග්‍රැෆිටි චිත්‍රය ඉතා ඉක්මණින්ම නගරයේ එළිමහන් බිත්ති හා තාප්ප සියල්ලම පාහේ ආක්‍රමණය කොට ඇති අතර 70 දශකය වන විට ග්‍රැෆිටිවලින් තොර මාර්ග බිත්ති හා තාප්ප ඇස නොගැටෙන අවකාශයක් නගරයේ කිසිදු තැනෙක ඉතිරි කොට දී නැත. එසේම දුම්රිය මැදිරි සියල්ලක්ම මෙම ග්‍රැෆිටි සිතුවම්වලින් පූර්ණ වශයෙන්ම වැසී පැවත ඇත්තේ ‘ස්ප්‍රේ තීන්තවලින්‘ අඳින ලද එම චිත්‍ර නූතන ‘මාස්ටර් පීසස්‘ ලෙස පිළිගැනීමක් ඇතිව තිබුණු බැවිණි.

සැබවින්ම මෙම චිත්‍ර කලා කෘති ද නොඑසේනම් නාශකවාදී ආක්‍රමණ ද යන්න පිළිබඳ වාදය අදටත් නැගෙමින් පවතින්නකි. නිව්යෝක් නගර සභා මන්ත්‍රීවරයකු වන පීටර් වැලන්ට අනුව නම්, යමෙක් අවසර සහිතව යම් බිත්ති මතුපිටක අඳින සිතුවම කලා කෘතියක් වන අතර යමෙක් අනවසරයෙන් අඳින එවැන්න අපරාධයක් ලෙස පිළිගත යුතු ය. ‘ග්‍රැෆිටි අඳින නාශකවාදීන්ට කියන්නට ඇත්තේ ඔබේ ප්‍රකාශනයේ නිදහස මගේ දේපළෙහි සීමාවෙන් අවසන් වන බවයි‘ යනුවෙන් වැලන් තව දුරටත් කියයි. නමුත් මෙහි විලෝමය ගෙන එන, බර්ලින් නගරය මූලික කණ්ඩායමක් වන ‘ඔබේ නගරය දිනාගනිමු‘ (Reclaims Your City) හි සාමාජික ෆෙලික්ස්ට අනුව ග්‍රැෆිටි චිත්‍ර ශිල්පීන් සිදු කරන්නේ වෙළඳ දැන්වීම්කරුවන්ගෙන් නගර බිත්ති හා තාප්ප බේරාගෙන නගරය යළි පොදු ජනතාව වෙත දිනාදීමයි.  

කෙසේ නමුත්, මෙම ආක්‍රමණශීලී, අනවසර බවම ග්‍රැෆිටියේ මූලික ලක්ෂණ හා බැඳී පවතියි. එය විරෝධාකල්ප චිත්‍ර කලාවකි. වැඩිමනත් ග්‍රැෆිටි චිත්‍රවල මුණගැසෙන්නේ ‘ස්ප්‍රේ තීන්තවලින්‘ හදිසියේ ඇඳ නිමා කළ අකුරු හැඩ දේ ය. ඇතැම් විට ඒවා පවතින පාලකස්ථානයට හෝ ඒ හා බැඳි ආයතන පද්ධතියට එරෙහි ප්‍රකාශන සෘජුව හෝ වක්‍රව සංඥා කරනු ඇත. ස්වකීය ප්‍රකාශනය සඳහා අවකාශය අහිමි තාරුණ්‍යයට, විරෝධාභාසකරුවාට එය ප්‍රකාශ කිරීමට ඉඩ සලසනු ඇත.

ග්‍රැෆිටි සඳහා ස්ප්‍රේ තීන්ත කෑන් රැගෙන දිව ගිය තරුණයින් සැමවිටම වීදි චිත්‍ර ප්‍රකාශනවලම රැඳුණේ ද? හයිටි සහ පුවටෝරිකානු සම්භවයක් සහිත, ඇමරිකානු චිත්‍ර ශිල්පියෙකු වන ෂෝන් මයිකල් බැස්කුවා (Jean-Michel Basquiat) සිය චිත්‍ර ශිල්පයට අත්පොත් තබන්නේ වීදියේ ඇඳීමෙනි. නමුත් අද ඔහු ප්‍රකට මෙන්ම ධනවත් චිත්‍ර ශිල්පියෙකි. බැස්කුවා වැනි, සුළුතරයක් වුව, චිත්‍ර ශිල්පීන් පිරිසක් ග්‍රැෆිටි චිත්‍රය හරහා චිත්‍ර කලාවේ විසල් අවකාශ වෙත පා නගා නැත්තේ ද නොවේ. එනිසා ඇතැම් විට මෙම වීදි චිත්‍රය වැසී ඇති කලාගාර දොරටුවට තට්ටු කිරීමක් ද වෙයි.

මේ ග්‍රැෆිටි සිතුවම් ඇතැම් විට වෙනත් ව්‍යාපාරිකයින්ට අවස්ථා ද තනන බව මා වටහා ගත්තේ මගේ පශ්චාත් උපාධිය සඳහා ගොස් සිඩ්නි නගරයේ දිවි ගෙවූ සමයේ ය. සිඩ්නි දුම්රිය මාර්ග සියල්ල තියුණු වැටවලින් හා තාප්පවලින් වැසී පවතිද්දීත් එහි දුම්රිය මාර්ග ඇතුළු පැතිවල හිටිවනම ඇඳ ඇති ග්‍රැෆිටි ඇති තරම් මගේ නෙත ගැටී තිබිණ. එසේම ටික දිනකින් ඒවා මකා ඇති බව ද පැහැදිලි වී තිබිණ. සිඩ්නි දුම්රිය සේවයේ රැකියාවක නිරතව උන් ශ්‍රී ලාංකික මිතුරෙකු පසු කලෙක ඒ ග්‍රැෆිටි චිත්‍ර පිළිබඳ වෙනස් කතාවක් මා සමග කීවේ ය.

“ඔය චිත්‍ර අන්දන්නෙත් ඕවා මකන කොන්ත්‍රාත් ගන්න සමාගම්මයි. ඒ ගොල්ලො සල්ලි දීල ග්‍රැෆිටි අන්දනව. සිඩ්නි ට්‍රේන්ස් එක ඒව මකන්න බර ගාණක් ගෙවන නිසා අඳින්න යන වියදම අදාල නෑ එයාලට!“

“කොහොමද ඒත් වහල තියෙන තාප්ප වැටවල්වලින් ඇතුළට යන්නෙ?“

“සමහර විට ඇතුළෙන් යතුරක් දෙනව ද කවුද දන්නෙ?“

සිඩ්නි නගර සභාව ග්‍රැෆිටි මකා දැමුවත්, මෙල්බර්න් නගර සභාව ඒ ප්‍රකාශනයට ඉඩ දී තිබිණ. එහි ගොස් එතරම් කලක් නොවුණු තවත් ලාංකික මිතුරෙක් වරක් මගෙන් ඇසූ පැනයක් මට තවම මතක ය.

“මොකට මේ ජරාවලට ඉඩ දෙනව ද? ඇයි මේව තහනම් කරන් නැත්තෙ? හරි කැතයිනෙ!“

කෙසේ වෙතත්, සිඩ්නි විශ්වවිද්‍යාලය නම් එහි ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවේ ග්‍රැෆිටි ඇඳීම සඳහාම එහි කුඩා උමං මගක් වෙන් කර දී තිබිණ. එය හැඳින්වූයේ ද ග්‍රැෆිටි උමග නමිනි.

දැන් මේ සියලු අතීත වෘත්ත හා පුද්ගල අත්දැකීම්වලින් පසු මට එක්වරම නැගී ඇති අපගේ සිතුවම් උමතුව දෙසට හැරිය හැකි ය.

අපගේ නගරාවකාශවල බිත්ති හා තාප්ප බොහෝ අපවිත්‍ර ලෙස, අත්හැර දැමුණු අවකාශ ලෙස පවතින බව ඇත්තකි. මුහුදු වෙරළ පිරිසිදු කිරීම, නගර පිරිසිදු කිරීම, ප්‍රති වන වගාව යනාදී අරමුණු පෙරදැරිව පසුගිය සමයන්හි නැගුණු තරුණ රැලි සාධනීය මැදිහත්වීම් ඒ එක් එක් කලාපවල සිදු කොට තිබිණ. ඒවා බැස ගිය ද අඩු තරමින් අදාල මාතෘකාව සමාජයේ සිහි කැඳවීම ඉතිරි කොට ගොස් තිබිණ. තාප්ප චිත්‍ර රැල්ල ද ඒ රැලි හා සමානව නැගී ආ එකකි. නමුත් ඒ කිසිසේත් මා මෙතෙක් සාකච්ඡා කළ ග්‍රැෆිටි හෝ සමාන්තර චිත්‍ර කලා ධාරාවක් හා නොබැඳෙන එකකි. හේතුව එහි මූලික පදනම සපයන විරෝධාකල්පයේ අනෙත් අන්තයේ මෙම චිත්‍ර හා ශිල්පියා සිට ගැනීමයි. එනිසා එය වෙනත් රැලි ගෙන ආ සඳහන් සමාජයේ ඉතිරි කොට යනු ඇත්තේ විපරිත තැනකිනි.

ග්‍රැෆිටි සිතුවමේ මූලික පදනමෙන් බැහැරව, ඉතා සුන්දර මෙන්ම නෙත් ඇදගන්නා දැවැන්ත චිත්‍ර බිත්ති මත සිතුවම් කරන නගර චිත්‍ර ශිල්පීන් ද ලොව හමුවෙයි. ඉහත පීටර් වැලන්ගේ මතය අනුව නීත්‍යානුකූල චිත්‍ර කරුවන් වන මොවුන් ඇතැම් විට අප මවිත කරවන සිතුවම් දැවැන්ත ගොඩනැගිලි මත ඇඳ තබයි. නමුත් අපගේ සිතුවම් රැල්ල කණගාටුදායක ලෙස එම කලාපය වෙත පැමිණෙන්නේ ද නැත.

ග්‍රැෆිටිය පවතින පාලකස්ථානයට විරෝධය පළ කරමින් නැගෙන්නකි. මේ ඉහත සඳහන් කළ, දැවැන්ත නගර චිත්‍ර පාලකස්ථානයේ අනුදැනුම මත වුවත් ශිල්පීය දක්ෂතා සහිත චිත්‍රකරුවන් වෙතින් නැගෙන්නකි. අපට දැන් මුණගැසෙමින් තිබෙන්නේ (සුළු අපගමනයන් සහිතව වුව) පාලකස්ථානයේ දෘෂ්ටිවාදය හා සමග දිවෙන අලුත්ම ‘දේශජ වැඩකි‘. හෙට දින මෙය අපට වෙනම ශානරයක් ලෙස හැදෑරිය හැකි වනු ඇත.

-ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -    

මුර පද යොදා ගෙවුම් වාසල් ද්වාරයෙන් ඇතුළු වීම: අයිටී හෙවත් තොරතුරු තාක්ෂණය සිංහලෙන්

(2019 ‍දෙසැම්බර් 01 වැනි දින ‘අනිද්දා‘ පුවත්පතේ පළවූවකි)

දිනකට දෙකකට පෙර මගේ සමීප මිතුරෙකු සිය ෆේස්බුක් අඩවිය මත පළ කර තිබුණු සටහනක් නැතිනම් පෝස්ටුවක් දැක මගේ ක්ෂණික අවධානය ඒ වෙත යොමු විය. ඔහු එහි තවකකු ලියූ සටහනක් යළි ලින්කුවක් ද සමග පළකොට නැතිනම් ෂෙයා කොට තිබුණේ පහත වැකිය ඉහළින් යොදා අවසානයට කල්පනාබරිත මුහුණක ඉමෝටිකොනයක් ද යොදමිනි. එය මෙසේ ය.

“ඔබගේ ලුණ්ඪිත නොවන මෘදුකාංග වල අවධිස්ථාපනය යාවත්කාලීන කර ගන්න“

ඔහු යළි පළකොට තිබුණු සටහන සිය වැඩිමහල් දියණිය මුහුණ දී ඇති අධ්‍යාපන ගැටළුවක් සම්බන්ධ වූවකි. ඒ සටහන අනුව පසුදා වාර විභාගය වෙනුවෙන් මුහුණ දිය යුතු තොරතුරු තාක්ෂණය හෙවත් අයිටී විෂයය සඳහා පාඩම් කළ කිසිවක් මතක නොමැති හෙයින් ඇය අඬමින් පසුවෙයි. ලියන්නා හෙවත් තාත්තා දියණියට මතක තබාගත නොහැකි තොරතුරු තාක්ෂණ විෂයය කරුණු කවරේදැයි සොයා බලද්දී ඔහු දකින්නේ සිංහල බසට නගා ඇති අදාල විෂයයේ පාරිභාෂික වදන් මාලාව භාවිතයට ගැනුණු දියණියගේ පෙළ පොතයි. එහි ඔහුට හමුවී ඇති වදන් කිහිපයක් මෙසේ ය;

“හැඩසව් කිරීම, එකෙල්ල කිරීම,අනුකුරුහුරුව,කෝෂ පරාසය,අනුප්‍රයෝග ස්ථරය,අභිභූතත්වය...“

දියණියගේ වේදනාවට හේතුව තොරතුරු තාක්ෂණය නොව සිංහල භාෂාවේ මේ සිහි කැඳවිය නොහැකි වදන් මාලාව බව ඔහු දකියි. මගේ මිතුරා ඉහත සටහන පෙරමුණේ තබමින් සාකච්ඡාවට කැඳවන්නේ මේ උභතෝකෝටිකයයි.

1956 වර්ෂයේ සිංහලය පමණක් රාජ්‍ය භාෂාව බවට පත් කිරීමත් සමග බොහෝ විෂයයන් සිංහල බසින් ඉගැන්වීම සඳහා පිඹුරුපත් සැකසිණ. දමිළ බස ආන්තික කලාප වෙත තල්ලු වීම හේතුවෙන් ඇති වූ ඛේදනීය ව්‍යසනයන් බොහෝ වද්දී සිංහලය පෙරමුණට පැමිණීම හේතුවෙන් භාෂාවක් ලෙස එය පැමිණි පෙරගමන ද අපට නොතකා හැරිය නොහැක. පෙර දශකවල කිසිදු අයුරකින් සිංහල බසින් ඉගැන්විය නොහැකි යැයි විශ්වාස කෙරුණු රසායන විද්‍යාව, භෞතික විද්‍යාව, ජීව විද්‍යාව, වීජ ගණිතය ඇතුළු බොහෝ නව විෂයයන් උසස් පෙළ මට්ටමෙන් නොනැවතී විශ්වවිද්‍යාල මට්ටම දක්වාම ඉගැන්වීම ඇරඹෙන්නට තරම් ශක්තියකින් තත් විෂයයන් සඳහා ගැලපෙන පාරිභාෂික වදන් නිර්මාණය වීමත්, එය භාවිතයට යෙදවීමත් ඉතා කෙටි කලකින් සිදුවූ අතර 70-80 දශකවලට එද්දී සිංහලෙන් විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනය හැදෑරූ විද්‍යා ගුරුවරු අපට පාසැල් පද්ධතිය තුළ මුණගැසෙන්නට ද පටන් ගත්තේ ය. අද භාෂාත්‍රයෙන්ම මෙම විෂයය හදාරන සිසු සිසුවියන් හා උගන්වන ගුරුවර ගුරුවරියන් අපට මුණ ගැසෙතත් සිංහල පාරිභාෂිත වදන් සහ ඒ යොදා මුල් අවදියේ සැකසූ විෂයය ප්‍රවේශ මෙන්ම පෙළ පොත් ද, ගුරු-සිසු දෙපිරිසේම භාවිතයට පරිවර්තනය කෙරුණු ලොව ප්‍රමුඛ විද්‍යා පොත් ද අදටද භාවිතයෙන් ඉක්ම ගොස් නැත.

නවමු විෂයයක් මෙතරම් දැඩිව සමාජගත කරන්නට 60-70 දශකවල ඒ කාර්යය සඳහා පෙරමුණට පැමිණි විද්වතුන්ට හැකි වූයේ කෙසේ ද? ස්වකීය ඉලක්ක විෂයය මෙන්ම සිංහල භාෂාව හා ඉංග්‍රීසි භාෂාව පිළිබඳව ද එකිනෙක පරයා නොයන තරමින් රැස් කළ දැනුමක් ඔවුන් වෙත වීම ඉන් ප්‍රමුඛ වන එක් කරුණක් බව මගේ විශ්වාසයයි. ඒ හේතුවෙන්ම අදාල විද්‍යාත්මක වදන, සංසිද්ධිය, ක්‍රියාවලිය විද්‍යාත්මක වපසරිය තුළ වටහාගන්නටත්, එහි ඉංග්‍රීසි අර්ථය තේරුම් ගනිමින් ඒ සඳහා වඩාත් සුදුසු, බුහුටි වදන් නිර්මාණය කරන්නටත් එම කණ්ඩායමට හැකිවිණ. ජෛව විද්‍යාවේදී Skeleton යන්න ඇටසැකිල්ල, ශරීර කූඩුව, සැකිලි පද්ධතිය යනාදී වූ කවර වදනකින් හඳුන්වා දුන්නත් සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකු වෙත පවා වැටහී යන පසුබිමක් තැනෙන්නේ ඒ අනුව ය.

ඒ හා සමග, මෙම විද්‍යාත්මක විෂයය ධාරාව සාමාන්‍ය භාවිතයේ දී නිරතුරුව මුණ නොගැසෙන කලාපයක වීම ද ඔවුන්ට නව වදන් භාවිතයට හඳුන්වා දීමට පසුබිමක් තනා දුන්නාට සැක නැත. රසායන හෝ භෞතික වැනි විද්‍යාවන් පදනම්ව ලෝකය ගොඩ නැගී ඇති මුත් ඒ පිළිබඳ හැදෑරීම හා සංවාදය සාමාන්‍ය ලෝක භාවිතයෙන් බැහැරව පාසැල් හා විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපන කලාපවල පමණක් පැවතීම හමුවන නව වදන් එකපැහැර සිහියට පැමිණීමට හේතුවන්නට ඇත.

දැන් අපි තොරතුරු තාක්ෂණය දෙස බලමු!

එය අපේ එදිනෙදා භාවිතයේ ඇති යමකි. මගේ සිවු හැවිරිදි කුඩා පුතු මා ද විශ්මයට පත් කරමින් මගේ ස්මාර්ට් දුරකථනයෙන් සුහුරු ලෙස පරිගණක ක්‍රීඩාවල යෙදීමට සමත්කමක් දක්වයි. විවිධ මෘදුකාංග හෙවත් සොෆ්ට්වෙයා(ර්) බාගත කරන්නට හෙවත් ඩවුන්ලෝඩ් කරන්නට දනියි. අප ජීවත්වන්නේ තොරතුරු තාක්ෂණ යුගයක ය. එහි සයවැනි පරම්පරාව (6G) සඳහා කටයුතු ආරම්භ කරන්නට චීනය රාජ්‍ය මට්ටමින්ම පියවර තබා ඇති බව කියවුනේ නොබෝ දිනකදී ය. අප කැමති වුවත්, අකමැති වුවත් අපේ පසු පරම්පරාවන් මෙම දියුණු, අධිවේගවත් තොරතුරු තාක්ෂණ ලෝකය තුළ කිමිද යනු ඇත. 

අප කන බොන, අඳින පළඳින දෑ තරම්ම හුරු, අපේ වටපිටාවේ පවතින යමක් පාසැල් මට්ටමින් විෂයයක් ලෙස ක්‍රමිකව හැදෑරීම සඳහා හඳුන්වා දීමේ දී අප ඒ වෙත ප්‍රවේශ විය යුත්තේ කෙසේ ද? මා මෙතෙක් හිතාමතාම ලියූ මේ විෂයය හා සම්බන්ධ ඉංග්‍රීසි යෙදුම් පෙළ බලන්න. අයි ටී, ෆේස්බුක්, ෂෙයා, ඉමෝටිකොන්, ඩවුන්ලෝඩ්, ලින්ක් (එක) ඇතුළු ඉංග්‍රීසි බසින් වන වදන් රැසක් එහි ඇති භාෂාවේ භාවිත කලාපය ඉක්මවමින් දැන් සිංහල කලාප තුළ භාවිතයට පැමිණ ඇත. ‘මට මිස් කෝල් එකක් දෙන්න‘, ‘ඒක මට මේල් කරන්න‘, ‘මං දැක්ක ඔයා ෂෙයා කරල තියෙනවා‘ යනාදී ලෙස විවිධ අයිටීමය සංඥා සහිත සාකච්ඡා අපිට දැන් නිරතුරුව කණ වැකෙයි. ඒ මැදට පැන අපට ‘මට මග හැරුණු ඇමතුමක් දෙන්න‘, එය මට විද්‍යුත් තැපෑල මගින් එවන්න‘, ‘ඔබ බෙදාගෙන ඇති බව දැක්කා‘ යනුවෙන්ම සාකච්ඡා කළ යුතුයැයි බල කළ හැකි ද?

ඉහත ඇතැම් යෙදුම් භාෂාද්වයෙන්ම වඩාත් හොඳින් සමාජයේ පැලපදියම් වී ඇති බව අපි දනිමු. ෆේස්බුක් වත්පොත ලෙසින් ද, අයිටී තොරතුරු තාක්ෂණය ලෙසින් ද ගැනීම සමාන්තර තැනක ඇති බව මගේ හැඟීමයි. පාස්වර්ඩ් යන්නට මුරපදය යන්න එතරම්ම ඉහළ භාවිතයක නැතත් බැංකු කටයුතුවලදී, ගූගල් අඩවිවලදී යළියළිත් මුණ ගැසෙන හෙයින් එහි අර්ථය ද දැන් දැන් සමාජ භාවිතය තුළට කාන්දු වෙමින් පවතී. එහෙත් අපට කිසිවිටෙක වීජීඒ කාඩ්පතට (VGA card) දෘශ්‍ය චිත්‍රක අනුහුරුකුරුව යනුවෙන් කියන අයෙකු හමු නොවනු ඇත. ලුණ්ඪිත නොවන මෘදුකාංගවල අවධිස්ථාපනය යාවත්කාලීන කරගත් අයෙක් ද හමු නොවනු ඇත.

මේ අපැහැදිලි, අභූතරූපී වදන් නිර්මාණය වන්නේ කොතැනින් ද? මෙම පාරිභාෂික වදන් නිපදවා ඇත්තේ විශ්වවිද්‍යාල කථිකාචාර්යවරුන් බව යට කී දියණියගේ පියා සිය සටහනේ කියයි. 70-80 දශකවලින් පසු රටක් ලෙස අප අවරට පල්ලම් බැස්සේ බස නිසිව ගන්නා පරපුරක් සමගින් නොවේ. විද්‍යා විෂයයන් වඩාත් බුහුටි ලෙස සිංහලෙන් ගෙන එන්නට සමත් වූ විද්වතුන් පිරිසක් හා සමාන විද්වතුන් පිරිසක් අද අපට තොරතුරු තාක්ෂණය හමුවේ හමු නොවන බව මට ඉඳුරා කිව හැකි ය. ඔවුන් නිසැකවම සමත්ව ඇත්තේ ඉතා තදින් සිය විෂයය හා සමග බොහෝ විට ඉංග්‍රීසිය පමණක් වටහාගන්නට ඇති ඉඩ අතිශය ඉහළ ය. ඒ හා සමග මේ වදන් තනන්නට සිංහල භාෂා විශේෂඥයෙකු ද එක්වී ඇත්නම් ඔහු හෝ ඇය නිසැකවම සිය සිංහලය තරම් ගැඹුරට ඉංග්‍රීසිය භාවිතයට කැඳවීමට සමත්කමක් දක්වන්නෙකු වීමට ඇති ඉඩ අවම ය. ඒ සියල්ල සමබර වූයේ නම් Periodic Refreshing යන්නට සුදුසු වදන ලෙස ‘ආවර්ත ප්‍රබෝධකරණය‘ යන්න නිර්මාණය වන්නේ නැත.

එසේනම් අප කළ යුත්තේ කුමක්දැයි ඔබ මගෙන් විමසන බව මම දනිමි. මුලින්ම අප වටහාගත යුත්තේ බසක් තැනීම හා රැකගැනීම පිණිස අසීරු හා සිහි කැඳවිය නොහැකි අභූතරූපී වදන් නිර්මාණය කොට ඒ සිහි තබාගන්නට සිසු සිසුවියන්ට බල කිරීම හරහා සිදු වන්නේ බස මියයාමත්, තොරතුරු තාක්ෂණය වැනි අදාල විෂයය දරුවන්ට අපුල වීමත් පමණක් බවයි. එය දරුවන් අතරට පැමිණ අවසන් හෙයින් ඔවුන් දන්නා බසකින් එය ඉගැන්වීමේත් දැනුම මැන බැලීමේත් ඇති වරදක් ඇත්දැයි මම නොදනිමි. කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ ශ්‍රී පාලි මණ්ඩපයේ මා සේවය කළ සමයේ එහි පරිගණක විද්‍යාව ඉගැන්වූ ගුරු පිරිස සිසුන්ට කැමති බසකින් පිළිතුරු ලිවීමේ ඉඩ ලබා දී තිබිණ. ‘වැදගත්ම දේ අදාල කෙනා විෂයය තේරුම් ගත්ත ද නැද්ද කියන එකනෙ‘ යනුවෙන් ඒ පිළිබඳ මා හා සඳහන් කළ එක් ආචාර්ය මණ්ඩල මිතුරියක් එදවස කීවා ය. එබැවින් වඩාත් පහසු, සුහුරු වදන්වලින්, ඉංග්‍රීසියෙන් හෝ සිංහලෙන්, අදාල විෂයය කරුණු වටහා ගැනීමට හා සිහිතබා ගැනීමට ශිෂ්‍ය ප්‍රජාවට ඉඩ දෙමින් ‘අයිටී‘ සාමාන්‍ය ලෝකය වෙත තබා පිළිගත යුතු ය.

පාස්වර්ඩ් එක ගැසුවත් මුරපදය යෙදුවත් අපට දොරටුව විවර වන හෙයිනි!

-ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -