බයිසිකලය

(රිවිර සිනමා කොලම- 19)

දෙවැනි ලෝක යුද්ධය නිමා වී ඇත. යුද්ධයේ අඳුරු සෙවණැලි කෙමෙන් වියැකී යමින් පවතී. රෝම නගරාසන්න වැල් මෙලෙයිනා හි වෙසෙන රිකි, සිය අදරැති බිරිද මරීනාගේත්, කුඩා සුරතල් පුතු බෘෘනෝගේත් කුස ගිනි නිවනු පිණිස සුළු හෝ රැකියාවක් බලාපොරොත්තුවෙන් නගරය වෙත ගොසිනි. යුද්ධයේ භීම සමය විසින් උදුරාගත් ජීවිතවලට කෙසේ වුව, දිවි රැකුණු රිකිලාගේ ජීවිත නවමු භීමයකට ගොදුරු වෙමින් පවතින්නේ යුද්ධය නිසාවෙන් බිඳ වැටී සුණු ව ඇති ආර්ථිකය කිසිවකුට ජීවනෝපායයක් පිළිබඳ අදහසක් හෝ ඉතිරි කර නොමැති බැවිණි. රැකියා විරහිත සිය ගණනක් මිනිස් පොදි අතර සරමින් සිටිද්දී රැකියාවක අපේක්ෂාවක් රිකි වෙත ලැබේ. එයට සුදුසුකම් ලබන්නට ඔහු වෙත විය යුත්තේ බයිසිකලයකි! ඔව්.... මග පැද යන්නට තරම් හැකියාව ඇති පාපැදියකි!!

සිනමාව ලොව බිහිව දශක කිහිපයක් ඇතුළත ලෝක යුද්ධයන්ගේ ගිනි ලොව පුරා ඇවිල ගියේ ය‍. පළමු හා දෙවන ලෝක යුද්ධයන් සඳහා සෘජුව මැදිහත් වූ යුරෝපයේ රටවල් කිහිපයකම සිනමාව ද ලෝක යුද්ධයන්හි කුරිරු බව හා සැහැසි බව සමග සිය සිනමා කාච යුහුමුව දෙස ද යළි විමසුම් ඇස් හෙලුවේ ය. මනුෂ්‍යත්වය හා සදාචාර සම්පන්න සමාජ ජීවිතය ඉලක්ක කළ, ජීවිතයේ දුක්ඛ දෝමනස්සයන් දෙස යළි හැරී බලන්නට යෝජනා කළ එම නව සිනමා ප්‍රවාහ අතර දෙවැනි ලෝක යුද්ධයේ අවසන් සමය හා පසුව ඉතාලියේදී නැගුණු ඉතාලි නව යථාර්ථවාදය ප්‍රමුඛතම සඳහනක් විය. ඉහත දැක්වූ සමාරම්භක රූප පෙළ අපට මුණගස්වන්නේ එම ප්‍රවාහයේ පුරෝගාමී සිනමා කතුවර විටෝරියෝ ඩි සිකාගේ ප්‍රධානතම කෘතිය ලෙස  ගැනෙන ‘The Bicycle Thieves’ (බයිසිකල් හොරු) සිනමා කෘතියයි. 1948 වර්ෂයේදී ප්‍රේක්ෂකයා හමුවට ආ ‘ද බයිසිකල් තීව්ස්’ ඔස්කාර් සම්මාන උළෙලේදී ගරු සම්මානයක් ඇතුළු සම්මාන රැසක් දිනා ගත් අතර එතෙක් සිනමාව තුළ හමු නොවුණු බොහෝ නව්‍ය ලක්ෂණ සිනමා ලොවට දායද කළ ‘ඉතාලි නව යථාර්ථවාදයේ’ මූලිකාංග ගණනාවක් යළි ස්ථාපිත කර දුන්නේ ද විය. පසුකාලීන ලෝක සිනමාවට බරපතල ලෙස බලපෑම් කළ එම ලක්ෂණ අතර තරු නොවන, ආධුනික නළු නිළියන් චරිතාංග නිරූපණය කිරීම, චිත්‍රාගාරයෙන් බැහැර වී අදාල දර්ශන තලය වෙත ම පිවිස රූගත කිරීම, දිවාලෝකය හා වැඩිව බැඳෙන බාහිර දර්ශන භාවිතය, අවමතාවාදී ලක්ෂණ ප්‍රකට කිරීම, සම්මත ‘වීරයා සහිත’ ආඛ්‍යානයෙන් බැහැර වීම ආදිය වේ.

රිකිගේ රැකියා සිහිනය දිනාගනු පිණිස පාවිච්චි කළ පැරණි බයිසිකලයක් මිලට ගනු වස් තමන් සන්තක, දායාදයෙන් ලද අගනා පොරෝනා කුණු කොල්ලයට විකුණන මාරියා බයිසිකලය ලද පසු අනාවැකි කියන පේනකාරිය වෙතද මුදලක් රහසින් ලබා දෙන්නේ රිකිට රැකියාවක් ලැබෙනු ඇතැයි ඇය කී අනාවැකිය සඵල වන බැවිනි. රිකි ඒ දැන ඇය‍ට දොස් නගන්නේ අතිශය අසීරු මොහොතක අනුවණ කටයුත්තකට මුදල් නාස්ති කළ බව සඳහන් කරමිනි.

රිකිගේ රැකියාව චිත්‍රපට ‍පෝස්ටර ඇලවීමයි. බයිසිකලයෙන් පෝස්ටර හා ඉනිමගක් රැගෙන නගරය පුරා සරන රිකි පසෙකින් යුද්ධයේ බිහිසුණු බව සලකුණු කරමින් බිඳ වැටී ඇති ගොඩනැගිලි සහ අනෙක් පසින් යළි නැගෙන නව ගොඩනැගිලි සහිත වීදිවල හොලිවුඩ් සිනමාවේ සුරූපී නිළියන්ගේ රූ සහිත පෝස්ටර අලවයි. මිත්‍ර හමුදා විසින් දිනා දුන් නව ලෝකය තුළ හොලිවුඩ සිනමාවේ ආක්‍රමණය සිදුවෙමින් පවතී. එහෙත් සියල්ලට ඉහළින් වන විරැකියාව හා කුසගින්න, රිකි මෙන්ම තවත් රැකියා විරහිතව උන් පිරිසකගේ තීරණයක් පෙරමුණ‍ට කැඳවයි. එම පිරිස පෝස්ටර ඇලවීම සඳහා ඉනිමගට නැග සිටින රිකිට හඹා යෑමට කාලයක් නොතබා අසුරු සැණකින් රිකිගේ බයිසිකලය පැහැර ගනියි.

පාසැලට යා යුතු මුත් පාසැලට වඩා අහර දිනීම ප්‍රධාන නිසා ඒ සටනට ද උර දෙන්නට පැමි‍ණෙන කුඩා බුහුටි පුතු බෲනෝ සහ බිරිද මාරියා සමග විටෙක වෛරයෙන් නගරවැසි සැකකරුවන් හඹා යමින් ද, විටෙක ශෝකයෙන් හඩමින් ද රිකි බයිසිකලය සොයා යයි. සිය දරුපවුල හා ජීවිතය යන්තමින් හෝ ගැටගසාගන්නට පළමු පය එසැවූ මොහොතේම සිදුවුනු ව්‍යසනය රිකි වෙත වූ සියලු තර්කනයන් පවා නසා දමන්නට තරම් වූ බව අප කම්පිත හදවතින් යුතුව වටහා ගන්නේ මරියා ගොඩ වැදුණු බව දැන බැණ වදින්නට ද මුල් වූ පේනකාරිය වෙත ද ඔහු  පිය ඔසවන බැවිණි. යුද්ධය‍‍‍.... ඔව්! එය සියලු පුරුෂාර්ථ වළ දමා ඇත‍. කුසගින්න, සියල්ලට පෙරමුණෙන් රිකි ඇතුළු සැම දෙස බලා සිටියි.

බයිසිකලය සොරාගත් තැනැත්තා බවට රිකිට බොහෝ සේ සැක කළ හැකි තරුණයකු සියලු සෙවුම් බැලුම් කෙළවර ඔහුට මුණගැසේ. පොලිස් නිලධාරියෙකුගේ ද සහායෙන් ඔහුගේ නිවස විමසා බැලුව ද බයිසිකලය ඔහුට මුණ නොගැසේ. අත එල්ලී යන කුඩා පුතු බෲනෝ ද සමගින් ඔහුට පෙනෙන්නේ ඔහු හා සමාන දුෂ්කර ජීවිතවලට මුහුණ දෙමින් සිටින තවත් අයෙකි; නොඑසේනම්, තවත් ජන සමූහයකි.

තිරයේ සරන, සියලු පිරිපත නසා දමන ‘වීරයෙකු’ මුණ ගැසෙන, ආඛ්‍යානය කෙළවර ජය නියතව දිනාගන්නා, මහා සිනමා ධාරාවේ කථා ශරීරය මතු නොව දෘෂ්ටිවාදයත් බැහැර කළ ‘ඉතාලි නව යථාර්ථවාදය’ යෝජනා කරන, අප අභියස ඇති සමාජ යථාව වටහා ගැනීම‍ට මග සාදන, ‘ද බයිසිකල් තීව්ස්’ හි රිකි‍ගේ කතා පුවතෙහි අවසානය විමසන්නට සිනමා කෘතිය සොයායන්නැයි මම ඔබට ආරාධනා කරමි. ලෝකයේ තවත් රටවල් ගණනාවක මෙන්ම මෙරට සිනමාවට ද සෘජුව බලපෑම් ලද සුවිශිෂ්ඨ සිනමා ධාරාවක ආලෝකය ඔබ එහිදී හඳුනාගනු ඇත‍.

- ප්‍රියන්ත ෆොන්සේකා -